Vemulawada Chalukyas Dynasty-వేములవాడ చాళుక్యులు
| Inscription Name | Key Details |
|---|---|
| 1. కుర్క్యాల శాసనం (బొమ్మలగుట్ట శాసనం) | – రెండవ అరికేసరి (క్రీ.శ. 946) కాలం. – తొలికంద పద్య శాసనం (3 కంద పద్యాలు). – పంపకవికి ధర్మపురి అగ్రహారం ఇవ్వడం. – జైన పండితులను ఆదరించినట్లు తెలుస్తుంది. |
| 2. కరీంనగర్ శిలాశాసనం | – రెండవ అరికేసరి (క్రీ.శ. 930–55). – అరిపినపల్లి గ్రామంలో ధారవయ్య బ్రాహ్మణునికి భూదానం గురించి వివరాలు. |
| 3. బద్దెగుని వేములవాడ శిలాశాసనం | – బద్దెగుడు కాలం. – సోమదేవుడు (గౌడ సంఘాధ్యక్షుడు, కవి) గురించి ప్రస్తావన. |
| 4. రేపాక శిలాశాసనం | – మూడవ అరికేసరి (క్రీ.శ. 968). – రేపాకలో జైనాలయం నిర్మించడం మరియు భూదానం గురించి తెలుపుతుంది. |
| 5. ఆహవ మల్లుని వేములవాడ శిలాశాసనం | – పశ్చిమ చాళుక్య చక్రవర్తి ఆహవమల్లదేవుడు కాలం. – మహేశ్వర శక్తి పండితునికి భూదానం గురించి. |
| 6. మసీదు శాసనం | – క్రీ.శ. 1018 (చాళుక్యుల కాలం). – ధర్మపురి నరసింహ ఆలయ నిర్మాణ వివరాలు. |
| 7. చికరాజు వేములవాడ శిలాశాసనం | – జయసింహ వల్లభుడు (క్రీ.శ. 1033). – రాజేశ్వర, బద్దెగేశ్వర దేవతలకు భూదానం గురించి. |
| 8. కుమార సోమేశ్వరుని వేములవాడ శిలాశాసనం | – కుమార సోమేశ్వరుడు (క్రీ.శ. 1106). – శ్రీమదరికేశ్వర దేవర నైవేద్యం కోసం అగ్రహారం దానం. |
| 9. జగదేవరాజు వేములవాడ శిలాశాసనం | – శ్రీమజ్జెగద్దేవరాజు (క్రీ.శ. 1108). – హరికేశ్వర దేవరకు ఇల్లిందకుంట అగ్రహారం దానం. |
| 10. కురువగట్టు శాసనం | – శ్రీమజ్జిగద్దేవరాజు (క్రీ.శ. 1108). – గంగాపురం సమీపంలోని చౌడేశ్వరీ ఆలయంలో ఉంది. – వినయాదిత్య యుద్ధమల్లుని రెండవ కుమారుడు భీరగృహుని ప్రశస్తి ఉంది. |
వేములవాడ చాళుక్యులు సాహిత్యo
| Category | Key Figures & Works | Details |
|---|---|---|
| General Patronage | వేములవాడ చాళుక్య రాజులు | తెలుగు, కన్నడ భాషల సాహిత్యాన్ని ప్రోత్సహించారు. |
| Telugu Literature | 1. పద్మకవి | – రచన: జినేంద్రపురాణం (తెలుగు). |
| 2. మల్లియ రేచన | – రచన: కవి జనాశ్రయం (తొలి తెలుగు లక్షణ గ్రంథం). | |
| Kannada Literature | పంపకవి (కన్నడ కవిత్రయంలో మొదటి వాడు, ఆదికవి) | – 2వ అరికేసరి ఆస్థానకవి. – బిరుదులు: ఆదికవి, కవితా గుణార్ణవుడు. – రచనలు: – విక్రమార్జున విజయం (2వ అరికేసరిని అర్జునుడిగా చిత్రీకరించాడు). – ఆదిపురాణం (ఋషభనాథుని జీవితం). – జినేంద్ర కళ్యాణాభ్యుదయం. – మహాభారతాన్ని కన్నడంలోకి అనువదించాడు. – 2వ అరికేసరి ఇతనికి ధర్మపురి అగ్రహారం ఇచ్చాడు. – సమాధి: బోధన్ కోట గోడపై ఉంది. |
| Jain Scholars | సోమదేవ సూరి | – 3వ అరికేసరి ఆదరణ. – రచనలు: – కథాసరిత్సాగరం – మహేంద్రమాలతి – యశస్థిలకం – యుక్తి చింతామణి – సన్నావతి ప్రకరణ – నీతికావ్యామృత – సైదో వాదోపనిషద్ (పద్యగ్రంథం). – 3వ అరికేసరి ఇతనికి కుంటువృత్తి, వనికాటువులు గ్రామాలు దానమిచ్చాడు. |
| Other Poets | వేములవాడ భీమకవి | – రచనలు: – రాఘవ పాండవీయం – శతకంధర రామాయణం. |
| Jain Temples & Inscriptions | జినవల్లభుడు (పంపకవి తమ్ముడు) | – రుర్క్యాల గుట్ట (కరీంనగర్) వద్ద చక్రేశ్వరీతీర్థం (జైన ఆలయం) నిర్మించాడు. – రుర్క్యాల శాసనం ప్రకారం వృషభాద్రిపై జైన ఆలయం కట్టించాడు. – బొమ్మలవర్మ గుట్ట శాసనంలో తొలి తెలుగు కంద పద్యం కనిపిస్తుంది. |
| శాసనం | కాలం | ప్రాముఖ్యత |
|---|---|---|
| కొల్లిపర శాసనం | 775-800 | మొదటి అరికేసరి కాలం |
| పర్బనీ శాసనం | 966 | మూడవ అరికేసరి కాలం |
| కుర్క్యాల శాసనం | 946 | తొలి తెలుగు కంద పద్యాలు |
| వేములవాడ శాసనం | 930-955 | ప్రధాన ఆలయాల వివరాలు |
